مقاله تعهد و وجدان كاری در مدیریت اسلامی

مقاله تعهد و وجدان كاری در مدیریت اسلامی

قسمتی از متن:

در این تحقیق در ابتدا به این مطلب می پردازدكه چرا مقوله های وجدان كار و انضباط اجتماعی بسیار كم و جزئی در مطالعات و نوشته های سازمانی آمده است. این تحقیق ضمن شناخت این دو مقاله یك طرح نظری برای شناخت، پژوهش و تجزیه و تحلیل علل و عوامل بوجود آورنده و مؤثر بر آنها ارائه می‎دهد. محقق وجدان كاری در سازمان را یك پدیده عقیدتی می داند كه در عمق ذهنیت افراد سازمانی نفوذ كرده و با آثار مثبت، مفید و اثربخشی از قبیل: تعهدكاری، درست كاری، وقت شناسی، كیفیت كار و … در متن “فرهنگ سازمانی” جلوه گر و نمایان می‎شود. برمبنای مطالب این تحقیق هر نوع بررسی و تحقیق در ماهیت، ریشه های آثار عوامل و متغیرهای وجدان كاری در سازمان یك مدل سه بعدی را دربرمی گیرد كه در یك بعد آن علل و عوامل ساختاری، در بعد دیگر علل و عوامل رفتاری و در بعد سوم علل و عوامل زمینه ای روی پژوهش قرار گرفته و مشخص می‎شوند.

اهمیت كار

كار جوهر وجود آدمیان است برای یك یك افراد جامعه كاركردهایی بسیار دارد كه از آن جمله اند:

-         تأمین نیازهای حیاتی و اقتصادی

-         ارضاء خواسته های روانی.

بدین سان كه از طریق كار مولد، انسان احساس بودن می نماید هستی خویش را مفید می شمارد و از حاصل كارش لذت می‎برد. از اینرو است كه بسیاری، مهم ترین عامل از خود بیگانگی  را ندیدن حاصل كر توسط عامل و آفریننده آن می دانند به نظر ما، حاصل كار، جلوه ای از وجود فرد دارد انسان در آن آیینه ای هستی خویش را می بیند حاصل كار، تبلور و مصداق حیات است. حال این دستاورد می‎تواند مادی باشد، نظیر تولید یك كفش، یا غیرمادی، نظیر انتقال اندیشه و تربیت.

برای جامعه نیز كار، كاركردهایی بی شمار دارد. كار انسانها مایه حیات و بقاء جامعه است یعنی فقر و غنای جامعه مستقیماً با كمیت و كیفیت كار انسانها در ارتباط است.

شرابیر در اثرش تكاپوی جهانی می نویسد ژاپنیها در آغاز قرن نوزدهم خود را از كاروان توسعه دور یافتند برای رسیدن بدان بسیار اندیشیدند اما، در این میان هیچ نیافتند. نه سرزمینی وسیع داشتند و نه منابع زیرزمینی گسترده بنابراین، به بالاترین و پایان ناپذیرترین ثروتهای عالم، یعنی كار، تولید و آفرینش تمسك جستند و این همان ثروتی بود كه در همه برهه های حیات، این كشور را یاری داد. حتی زمانی كه بر اثر جنگی خون ریز و اتمی جای جای جامعه تخریب شده بود.

برای جامعه كار نه تنها مایه بقاء حیاتی است، بلكه بقاء تاریخی جامعه نیز از طریق تولید و كار تحقق پذیر است. دستاوردهای كار آدمیان در دل تاریخ می نشیند و با آن، یادگارهای جاودان بشر فراهم می آیند جامعه از طریق كار آدمیان طبیعت را تسخیر می كند، بر آن چیره می‎شود و انسانهایش مصداق تحقق خلیفة ا… می گردند.

مفهوم كار

«كار» در زبان فارسی به معنای شغل است و گاه نیز به فعل آمده است. كار فعلی است كه با مشقت توأم باشد. «راغب اصفهانی»، بر این اعتقاد است كه هر فعلی كه با اراده از حیوان صادر شود كار است.

در اینجا مقصود از كار، كار انسانی است چون حیوانات نیز به كار و كار گروهی می پردازند ملاك تمایز كار انسان از كار سایر جانداران، آگاهانه بودن كار انسانی است.

خصوصیت دیگر كار انسان مفید بودن آن است با توجه به این ویژگی اقتصاددانان لیبرال كار را چنین معرفی می كنند:

«كار عبارت است از استفاده ای كه انسان از نیروهای مادی و معنوی خود در راه تولید ثروت یا ایجاد خدمات می نماید».

خاصیت تولیدی بودن نیز در تعریف كار از دیدگاه برخی اقتصاددانان دارای اهمیت است «لوردویك اچ مای»، اقتصاد دان آمریكایی كار را با توجه به ویژگی تولیدی آن چنین تعریف می‎كند: «هر گونه تلاش انسانی خواه تلاش ذهنی، جسمی و معنوی كه به تولید كالاهای اقتصادی منتهی شود كار نامیده می‎شود».

«كار، فعالیت انسان به منظور تولید، تغییر شكل یا انتقال اشیاء است، حاصل تلاش مذكور را هم كار گویند».[3]

برگسن می گوید:[4] «كار عبارت است از آفرینش امر فایده بخش».[5]

پرودن[6] در تعریف كار، آنرا عمل هوشیارانة انسان بر روی ماده می داند.[7] و فریدمن[8] كار را مجموعة اعمالی می داند كه انسان بر روی ماده با هدفی معطوف به فایده و مصلحت، به كمك مغز و دست و اعضای دیگر انجام می‎دهد.[9]

به عقیده «كارل ماركس» كار عملی است كه بین انسان و طبیعت به وقوع می پیوندد.

وی در این زمینه در كتاب سرمایه می نویسد: «كار نخستین برخورد بین انسان و طبیعت است. انسان در برابر طبیعت نقش یك قدرت طبیعی را ایفا می كند، او قدرت جسمانی خود یعنی قدرتی كه در بازوها، پاها و سروصورت خود دارد به حركت وامی دارد تا مواد را به شكل درآورد كه برای زندگی اش مفید باشد».[10]

[1]  Alienation

[2] علی اكبر فرهنگی، نگرش فلسفی اجتماعی بر كار و مسایل آن، مجله دانش مدیریت، شماره 12، 1370، ص 24.

[3] محمدجعفری لنگرودی، ترمینولوژی حقوق، چاپ پنجم، كتابخانة گنج دانش، تهران، 1370، ص 516.

[4]  Bergson.

[5] بیروآلن، فرهنگ علوم اجتماعی- ت- دكتر باقر ساروخانی- انتشارات كیهان، تهران 1366، ص 452

[6] Proudhon

[7]  همان.

[8]  Friedmann

[9] همان.

[10] مسعود حاجی زاده، میهندی، آشنایی با جامعه شناسی كار، محیط كار و جامعه، شماره 2، خرداد 72، ص 40.

فهرست

عنوان                                                                                                                       صفحه

تجزیه و تحلیل عوامل مؤثر بر وجدان كاری و انضباط اجتماعی......................... 1

اهمیت كار.............................................................................................................. 1

مفهوم كار.............................................................................................................. 3

تعاریف وجدان....................................................................................................... 6

تقسیم بندی و معانی اصطلاحی وجدان................................................................. 8

وجدان كاری.......................................................................................................... 11

وجدان كاری در قرآن........................................................................................... 15

پاره ای از موارد استعمال وجد در قرآن كریم..................................................... 21

وجدان كاری در كلام رهبر................................................................................... 23

اخلاقیات................................................................................................................. 27

اخلاق كار.............................................................................................................. 30

اخلاق در غرب....................................................................................................... 32

اخلاق كار در ژاپن................................................................................................ 34

عوامل روانی در وجدان كاری.............................................................................. 35

نقش وجدان كاری در توسعه پایدار..................................................................... 39

وجدان كار و بهره وری........................................................................................ 41

تعهد و وجدان كاری.............................................................................................. 46

عدم بروز وجدان كاری به صورت یك مسئله و مشكل فراگیر سازمانی............. 47

دیدگاه دانشمندان علم مدیریت و رفتار................................................................. 49

وجدان از دیدگاه اندیشمندان اسلامی.................................................................... 52

ضمانت اجرایی احكام وجدانی.............................................................................. 55