پایان نامه بررسی جامعه شناسی نفاق از دیدگاه قرآن

پایان نامه بررسی جامعه شناسی نفاق از دیدگاه قرآن در 298 صفحه ورد قابل ویرایش

مقدمه

موضوع پژوهش

بیان مسئله

هدف و ضرورت

فصل دوم : ادبیات پژوهش

بیان مفاهیم

مقدمه

مفهوم سیستم

مفهوم فراگیر سیستم اجتماعی

مفهوم رفتار behavior

مفهوم عمل(action) ، عمل اجتماعی(social acion) و تعامل اجتماعی(ntraction)

گروه اجتماعی social group

هنجار (norm)

توجه مجدد به چهارچوب عمل

تعریف کنش اجتماعی

عناصر کنش اجتماعی

کنش متقابل

نقش اجتماعی

سنخ اجتماعی

نظام اجتماعی

فرایند دو گانه نظام اجتماعی

قشر اجتماعی

نظامهای قشر بندی اجتماعی

مفهوم نفاق

پیشینه تحقیق

اخلاق در قرآن

سیمای نفاق در قرآن

پیامبر و منافقین

دشمنان دوست نما

علائم و نشانه های منافق

منافق و منافقین

اسلام مکتب مبارز و مولد

اخلاق از دیدگاه قرآن و عترت

نفاق یا کفر پنهان

فرهنگ واژه اخلاق در قرآن

سی و دو سخنرانی پیرامون سوره حشر

گذری بر سوره حشر

مصباح الشریعه

رساله قلع الغیبه

نبوغ حافظ شیرازی

فصل سوم : روش تحقیق

روش پژوهش

تحلیل درونی

خصیصه ذهنی

تحلیل بیرونی

نتیجه

فصل چهارم: یافته های پژوهش

مقدمه

بخش اول

بخش دوم

بخش سوم

تعاملات منافقان با پیامبر و مؤمنان ،منافقان و کافران

تعاملات منافقان با پیامبر (و مؤمنان)

 تعاملات منافقان با یکدیگر

تعاملات منافقان با کفار

فصل پنجم

تحلیل داده ها

بررسی کنشهای فرهنگی منافقان

تعاملات فرهنگی

پیامبر – منافقان

مومنان – منافقان

کافران – منافقان

کنشهای منافقان در برابر مؤمنان

کنشهای فرهنگی منافقان با منافقان و کافران

 بررسی کنشهای اجتماعی منافقان

تعاملات اجتماعی

پیامبر – منافقان

منافقان – پیامبر

منافقان – مومنان

کنشها و تعاملات اجتماعی منافقان در رابطه با پیامبر و مؤمنان

کنشهای اجتماعی منافقان

تعاملات اجتماعی منافقان

تعاملات اجتماعی منافقان

کنشهای سیاسی منافقان در رابطه با نظام سیاسی

کنشهای سیاسی منافقان در رابطه با دشمنان نظام اسلام

تعاملات سیاسی

 بررسی کنشهای اقتصادی منافقان

تعاملات اقتصادی

خاتمه

تذکر دادن و دعوت به ایمان

اعراض کردن و حذر کردن

طرد کردن

تهدید به مجازات

مماشات ( تحمل کردن )

فهرست منابع و مآخذ

مقدمه

فرهنگ و نظام اجتماعی –سیاسی اسلام ،در جریان رشد و پویایی خویش همواره در معرض خطراتی بوده و می باشد . باتوجه به تاریخ اسلام و متون دینی می توان دریافت ،گاهی خطراتی كه  از درون فرهنگ و نظام اسلامی را در معرض آسیب قرار داده است با اهمیت تر از تهدیداتی است كه ازبیرون با آن مواجه بوده است . بنابراین در صورت موفقییت نیروهای خطرساز درونی، ضربه های كاری تری وارد می آورند .

توضیح اینكه: با دقت در مشاهدات اجتماعی چنین نتیجه گیری می شود كه برخی انسانها بر شخصیت واقعی خویش روكش ایمان كشیده و دینداری را ابزاری جهت دنیا محوری خود قرار داده اند ، و چون از بیشتر راهكارهای اجتماعی نظام اجتماعی –سیاسی جامعه اطلاع دارند و می توانند مشكلاتی  جدی در مسیر رشد و پویایی فرهنگ اسلامی ایجاد كنند  .در فرهنگ دینی به اینگونه افراد منافق گفته می شود .

نفاق مشكلی است كه اسلام از ابتدای ظهور با آن مواجه بوده است و در قرآن و روایات جزء های آن بارها مورد تأكید قرار گرفته است . از اینرو بهترین روش جهت رفتار شناسی و درنتیجه كنترل این قشر از جامعه برسی متون مذهبی و دینی است كه در این برسی ارجحیت با قرآن می باشد.بنابراین با توجه به خطرهایی كه از ناحیه این گروه جامعه را تهدید می كند، شناخت كنش های منافقان در    عرصه های مختلف اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، اقتصادی می تواند به شناخت ساخت نظام كنش منافقان و روابط اجتماعی آنها در عرصه های مختلف و تعیین چگونگی واكنش منافقان نسبت به قضایای مختلف، كمك كند . بنابراین سعی ما در این پژوهش این است كه با توجه به آیات قرآن از ویژگی های این گروه و راه های كنترل خطرات آنها آگاه شویم و سپس تحلیلی جامعه شناسانه از نوع رفتار و عملكرد منافقان ارائه دهیم. علاوه بر این استخراج مفاهیم اجتماعی قرآن پیرامون موضوع مورد پژوهش از نكات مثبت پژوهش می باشد .

در پایان برخورد لازم می دانم از دفتر تبلیغات اسلامی كه امكان این پژوهش را برای این جانب فراهم آورد ،همكاری خوب و صمیمانه گروه علوم اجتماعی دفتر تبلیغات اسلامی خراسان ،ناظر محترم جناب حجة السلام والمسلمین دكترغلام رضا صدیق اورعی كه علاوه بر نظارت بر  پژوهش ،در  نظرات ایشان نهایت  و همكار كوشا و صبورغیر قابل انكار است، سركار خانم نرگس اصفهانی، نهایت تقدیر و تشكر را داشته باشم و موفقیت گروهی و فردی این بزرگواران را از خدای منان آرزو مندم

موضوع پژوهش:

‹‹ جامعه شناسی نفاق در قرآن ›› موضوع تصویب شده برای این پژوهش است . با مشورتی كه در یك نشست كوتاه با جناب اقای دكتر رفیع پور داشتم ، ایشان این عنوان را قابل نقد  می دانستند و پیشنهاد ایشان تغییر موضوع بود . پس از چندی كه مقداری از پژوهش انجام شد و برای تأیید و اظهار نظر به ناظر محترم تقدیم شد ، با توجه به موضوع تصویب شده، ایشان كار ما را بر شناسایی سنخ اجتماعی منافق و صورت كنش متقابل این سنخ در قرآن ››متمركز كردند .

بیان مسئله:

انسان موجودی است نفع طلب و اساس همه كنشهای بشری جلب منفعت و دفع ضرر می باشد ولی مصداق نفع و طلب بر اساس باورها و ارزشها متغییر است . شاید به همین دلیل از كنشگران مختلف براساس باورهای متفاوت و ارزشهای گوناگون ، در مسئله گروهی ، كنشهای متفاوتی صادر می شود . عده ای كنشهایشان ابزاری صرف ،بعضی دیگر ارزشی صرف و جمعی نیز ابزاری، ارزشی است .منافقان را می توان دسته ای دانست كه كنشهای آنان ابزاری صرف بوده و جهت جلب منفعت بیشتر از هر وسیله ای استفاده می كنند ، یكی از این ابزار تظاهر به پایبندی به فرهنگ عمومی جامعه و ایجاد تضاد میان اقشار و دسته های مختلف اجتماعی و حداكثر استفاده از تضاد موجود است .

كفار نیز از همین ویژگی برخوردار بوده و برای به دست آوردن حداكثر منفعت از هیچ عملی رویگردان نیستند ، یكی از كارهای آنان كاهش همبستگی و ایجاد تضاد، در جامعه اسلامی است . این مهم در صورتی محقق می شود كه كفار بتوانند با دسته هایی از جامعه اسلامی كه دارای باور و ارزشی مشتركی هستند به وحدت منافع رسیده و جهت دستیابی به این هدف در تعامل مستمر باشند .

از طرفی مؤمنان در تعاملاتشان بر پایبندی به دین تأكید دارند ،تعاملات منافقان و مؤمنان با تأكید بر تظاهر به پایبندی دین صورت می گیرد تعاملات منافقان با كافران با تأكید بر تظاهر به عدم پایبندی به دین تحقق می یابد. كفار نیز در تعاملاتشان بر عدم پایبندی به دین تأكید دارند . از همینرو احتمال دستیابی منافقان به اهدافشان بیشتر از كفار است .

     نتیجه تظاهر به پایبندی به دین در جامعه دینی ،زمینه سازی دستیابی افرادی به ثروت ، قدرت و منزلت می باشد كه كنشهایشان ابزاری صرف بوده و نگرش آنها به معنویات نگرشی منفی است. دستیابی افراد به ثروت ، قدرت و منزلت از این شیوه كم كم سبب می شود تظاهر به پایبندی به دین ،جایگزین  پایبندی به دین شده و در دراز مدت میان مؤمنان شكاف ایجاد كند و جامعه دینی را به نابودی بكشاند .

- دشمنان دوست نما1:

در پیشگفتار نویسنده تضاد و كشمكش را جزء لاینفك جامعه دانسته و تضاد را عامل پیشرفت جوامع می داند . وی دشمنان را به دو قسمت تقسیم نموده است : دشمنان آشكارا و دشمنان پنهان كه به ظاهر با جامعه همراهند ولی در اصل مخالف آنها هستند درادامه توضیح می دهد كه منافقین در مدینه به وجود آمدند و بخاطر فشار اكثریت به ظاهر ایمان آورده اند . در قسمت بعد نویسنده به سؤال منافق كیست پاسخ داده است :

كلمه منافق ، مشتق از نفاق است و كسی را كه ظاهر و باطن او یكی نباشد ، و به اصطلاح دوجور و «دو رو »باشد منافق می گویند . افرادی كه بخاطر اغراض شخصی با مرام و تز یك اكثریت قاطع مخالف باشند و تا آنجا كه شراءط اجازه می دهد كارشكنی كنند ولی از ترس جمعیت و یا  طمع در منافع فعلی ، به دوستی و یگانگی تظاهر نمایند .در همینجا نویسنده سعی نموده است دسته های منافقان را از یكدیگر تفكیك نماید

1-عده ای برای درخطر افتادن منافعشان با پیامبر اسلام مخالفت می كردند(همچون عبدالله بن ابی)

2- برخی از ابتدای مهاجرت پیامبر به مدینه ، به اسلام ایمان آوردند و مردم را به اسلام دعوت كردند ولی چون امتیازات و عناوین اجتماعی آنها پس از اسلام از بین رفت ، تغییر روش داده و به حزب منافق پیوستند ( مانند ابن عامر كه در قبل از اسلام پیشوای گروهی از اهل كتاب بوده است )

3- گروهی پس از فتح مكه ، به عضویت حزب منافقان در امدند ، آنان همان دشمنان سر سخت اسلام بودند . آنها پس از انتشار اسلام ، تظاهر به اسلام كردند ولی كینه و عداوت خود را در دل داشتند  ( ابوسفیان و فرزندان اموی )

4- افراد دو دل كه نه به سوی اسلام می رفتند و نه به سوی كفر .

در ادامه  به یكی از صفات منافقان « دروغگویی » اشاره كرد و در توضیح آن آورده است كه اینان كفرشان را در دلشان نهان كرده و ایمان را آشكار می كنند و آنچه را بر زبان جاری می كنند در دل به آن اعتقاد ندارند

در فصل سوم به آثار شوم نفاق اشاره كرده  و معتقد است از آنجا كه منافق ظاهری دوستانه دارد بیشتر می تواند ضربه بر پیكر جامعه وارد كند بدون اینكه به او گمان بد برده شود وی با استناد به روایات این نوع دشمنان را خطرناكترین دشمنان اسلام می داند .

علائم و نشانه های منافق :

1- دارای قیافه های حق بجانبند  ( ظاهر اسلامی و زیبا دارند ).

2- پشت هم انداز و خوش گفتارند ( برای اینكه دروغشان آشكار نشود پر شور و حرارت سخن می گویند  ).

3- مانند چوبهایی  به دیوار تكیه داده شده اند . ( برای دین بی فایده  هستند و سخنان پیامبر در آنها تأثیری نداشته و انعطاف پذیری در برابر حوادث ندارند  ).

4- از هر حادثه ای می ترسند ( از هر حركت مسلمانان می ترسند ).